SŁUDZY BOGA I CZŁOWIEKA

Szósty z serii artykułów o pobożnych mężczyznach i kobietach z całego świata, których życie kształtowało kulturę, w jakiej żyjemy.

DIETRICH BONHOEFFER

      1906-1945

CENA JEGO UCZNIOSTWA

      Skryty człowiek, lecz troskliwy przyjaciel – mówi opis o tym odważnym chrześcijaninie, który ośmielił sprzeciwić się rażącej niesprawiedliwości nazistowskiego reżimu w hitlerowskich Niemczech, w latach 1930-1940. Pamiętany jako teolog i autor, pastor i nauczyciel, swe wybitne miejsce w historii zapewnił sobie przez męczeństwo dla sprawy, o którą od wczesnej młodości walczył.

      Urodzony jako szósty z ośmiorga dzieci Karla i Pauli Bonhoefferów w Breslau we wschodnich Niemczech (obecnie Wrocław w Polsce), Dietrich we wczesnych latach życia był uczony w domu przez matkę, jedną z nielicznych kobiet, które wtedy miały uniwersyteckie wykształcenie. Jego ojciec, Karl, był wybitnym profesorem psychiatrii i neurologii, i młoda rodzina rozwijała się w akademickich kręgach Uniwersytetu w Berlinie. Paula uczyła swe dzieci o ważności silnego pod względem moralnym i intelektualnym charakteru, którą one wszystkie zaczęły przejawiać, co uwidoczniło się w ich późniejszej postawie przeciw skorumpowanemu reżimowi.

CHRZEŚCIJAŃSKA SŁUŻBA

      W wieku 18 lat Dietrich podjął studia teologiczne na uniwersytetach w Tubingen i Berlinie, a trzy lata później został nagrodzony doktoratem z wyróżnieniem za rozprawę Sanctorum Communio (Komunia Świętych). Służył przez krótki czas jako pomocnik pastora w niemieckiej kongregacji w Barcelonie, po czym w 1930 roku wyjechał do Nowego Jorku na studia w Zjednoczonym Seminarium Teologicznym, pracując równocześnie w Kościele abisyńskich Baptystów w Harlem. W1931 roku, w wieku zaledwie 25 lat, Dietrich powrócił do Berlina, aby objąć posadę wykładowcy teologii systematycznej na uniwersytecie, a później w tym samym roku został wyświęcony jako duchowny niemieckiego Ewangelickiego Kościoła Protestanckiego.

HITLEROWSKIE NIEMCY

      Od pierwszych wieków, nacjonalizm i władze państwowe miały wpływ na kościół i ta tradycja razem z pojawieniem się Hitlera jako nowego silnego przywódcy, skłoniła wielu niemieckich protestantów do popierania rosnącego nazizmu. Prześladowanie nie-Aryjczyków – szczególnie ludności żydowskiej, której na mocy prawa państwowego zakazano pracy w państwowej służbie cywilnej, zostało w 1933 roku zaaprobowane przez kościół i od tego czasu ci, którzy mieli żydowskie pochodzenie, nie mogli być duchownymi ani nauczycielami religijnymi.

      Bonhoeffer ostro protestował przeciw tej polityce. On utrzymywał, że jeśli nie-Aryjczykom zakazywano stanu duchownego, to ich koledzy powinni ustępować w okazaniu wiernego poparcia, nawet gdyby miało to doprowadzić do utworzenia nowego kościoła, uwolnionego od nazistowskich wpływów. On zademonstrował swą własną szczerość, przez odrzucenie mianowania go na pastora kongregacji w Berlinie.

NA PUSTYNI

      Znajdując się w opozycji do większości ze swych przyjaciół w sprawie wzrastającego niemieckiego antysemityzmu i wstydząc się tego, co on uważał za tchórzostwo ze strony panującego chrześcijańskiego kościoła, pod koniec 1933 roku został pastorem mówiących po niemiecku kongregacji w Londynie. Pisząc do przyjaciela, wyjaśnił swą decyzję, że „jest czas, aby na trochę udać się na pustynię.” On usługiwał w niemieckim Kościele Ewangelickim w Sydenham i Kościele Zreformowanym Świętego Pawła w Londynie. Jego parafia wkrótce stała się schronieniem dla chrześcijańskich i żydowskich uchodźców.

KOŚCIÓŁ WYZNAJĄCY

      Mniejszość niemieckich chrześcijan, tak jak Bonhoeffer, była bardzo niezadowolona z rosnącej niesprawiedliwości i samozadowolenia Kościoła Ewangelickiego jako całości. Nie będąc w stanie współpracować z nazistami w sprawach kościoła, w maju 1934 roku, grupa protestujących formalnie utworzyła Kościół Wyznający, oddany tym, którzy pozostawali wolni od wpływów nazizmu. Bonhoeffer był członkiem założycielem. Jego londyńska parafia i inne niemieckie parafie w Anglii wycofały się z oficjalnego Kościoła Ewangelickiego, w poparciu dla nowego Kościoła Wyznającego.

      Po powrocie do Niemiec w 1935 roku, Bonhoeffer objął kierownictwo w seminarium Kościoła Wyznającego. Jego studenci mieli niepewną przyszłość, ponieważ oficjalny kościół nie dopuszczał do ich mianowania. Jednak nowy Kościół znajdował się pod rosnącym wpływem Gestapo i podczas gdy niektórzy jego członkowie zaczęli pomagać Żydom, inni

poprzednia strona – następna strona