Sztandar Biblijny nr 196 – 2004 – str. 92
odmawiali roztrząsania „kwestii żydowskiej” i nawet proponowali rezolucję wyraźnie podtrzymującą państwowe prawo, aby uregulować sprawy żydowskich obywateli.
Bonhoeffer był bardzo zaniepokojony tym brakiem solidarności, lecz kontynuował nauczanie w seminarium do sierpnia 1937, kiedy Himmler wydał dekret oświadczający, że edukacja i egzaminowanie kandydatów na Wyznających duchownych jest nielegalne. Seminarium zostało zamknięte przez Gestapo, a 27 byłych studentów Bonhoeffera aresztowano w listopadzie tamtego roku.
TAJNA SŁUŻBA
Przez następne dwa lata Bonhoeffer potajemnie objeżdżał wsie wschodnich Niemiec, nadzorując swoich studentów, z których wielu nielegalnie pracowało w małych parafiach. Na konferencjach w całej Europie on energicznie reprezentował stanowisko Kościoła Wyznającego i wzywał ruch ekumeniczny do powrotu do jego teologicznych podstaw i odpowiedzialności za pokój. Jednak będąc świadomy, że jest czujnie obserwowany przez Gestapo, Bonhoeffer ograniczał swe publiczne kazania.
NOC KRYSZTAŁOWA
Ta „noc tłuczonego szkła” – 10 listopada 1938 roku, była jedyną datą zaznaczoną w Biblii Dietricha Bonhoeffera. Następnego dnia po zniszczeniach nazistowskiej „Kryształowej nocy” – skoncentrowanym ataku na Żydów oraz ich domy, synagogi i sklepy – on zaznaczył tę datę pod Ps. 74:8;
,Mówili w sercu swoim: Zburzmy ich pospołu; popalili wszystkie przybytki Boże w ziemi … Dokądże, o Boże! Przeciwnik będzie urągać? Izali nieprzyjaciel będzie bluźnił imię Twoje aż na wieki?”
Sprzeciwiając się Hitlerowi i partii nazistów, jak dotąd jedynie w kategoriach ideologicznych, w Bonhoefferze coraz bardziej wzrastała opozycja do Fuhrera i jego partii. On poważnie zastanawiał się nad opuszczeniem Niemiec, wiedząc, że wojna jest nieunikniona i że nigdy nie będzie walczył w armii Hitlera.
Kiedy zaproponowano mu posadę w Zjednoczonym Seminarium w Nowym Jorku, wyjechał tam w czerwcu 1939, lecz po pewnym czasie zmienił decyzję i powrócił. On napisał do przyjaciela: „Doszedłem do wniosku, że zrobiłem błąd przyjeżdżając do Ameryki… Nie miałbym żadnego prawa uczestniczenia w przywracaniu życia chrześcijańskiego w Niemczech po wojnie, jeśli nie będę dzielić utrapień wojny z moim ludem” (Bethge, Eberhard. Dietrich Bonhoeffer: Eine Biographie).
NIEMIECKI RUCH OPORU
Dietrich Bonhoeffer po raz pierwszy spotkał się ze zorganizowanym niemieckim oporem na początku 1939 roku. Jego szwagier, Hans von Dohnanyi, był jego członkiem, a jako prawnik pracował w urzędzie Wywiadu Wojskowego Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych z admirałem Wilhelmem Canarisem i generałem brygady Hansem Osterem. Obaj podzielali jego poglądy polityczne i urząd stał się ośrodkiem konspiracji i oporu.
W październiku 1940 roku Bonhoeffer rozpoczął pracę jako agent Wywiadu Wojskowego, rzekomo w celu zdobycia poparcia dla nazizmu, dzięki swym kontaktom ekumenicznym, lecz w rzeczywistości używając swego wpływu dla rozpowszechniania informacji o ruchu oporu. Odwiedzając różne kraje Europy, starał się je przekonać, że pewne gesty poparcia Sprzymierzonych dla niemieckiej konspiracji, mogą mieć decydujące znaczenie dla obalenia Hitlera. Jednak, Sprzymierzone rządy były sceptyczne i nieprzygotowane na zaakceptowanie takich żądań.
OPERACJA SIEDEM
Był to plan przemycenia Żydów z Niemiec, przy użyciu fałszywych wiz. Pierwszych 14 szczęśliwie dotarło do Szwajcarii we wrześniu 1943 roku, lecz Gestapo odkryło znaczne fundusze wysyłane dla poparcia tej akcji, prześledziło drogę pieniędzy do Dohnanyi i Bonhoeffera, i aresztowało ich w kwietniu 1943 roku. Dietrich był oskarżony o:
* Spiskowanie w celu ocalenia Żydów;
* Wykorzystywanie swych podróży zagranicznych do spraw niezwiązanych z wywiadem;
* Nadużywanie swego stanowiska w wywiadzie do ochrony pastorów Kościoła Wyznającego przed służbą wojskową oraz do własnej pracy ekumenicznej.
CENA UCZNIOSTWA
Chociaż uczestniczył w nieudanej próbie zamachu na Fuhrera, to uświadomienie pełnego zasięgu działalności Bonhoeffera w ruchu oporu zabrało nazistom dużo czasu. Najpierw uwięziony w Berlinie, potem przeniesiony do Buchenwaldu, a ostatecznie do obozu koncentracyjnego we Flossenburgu, Dietrich Bonhoeffer został powieszony 9 kwietnia 1945 roku, razem z innymi konspiratorami. Jego brat Klaus i szwagier Dohnanyi zostali straceni kilka dni później.
Pisma Bonhoeffera ujawniają człowieka o głębokiej duchowości, zmartwionego zeświecczeniem świata i dwudziestowiecznym oddaleniem od wartości religijnych. Cena Uczniostwa, opublikowana w 1939 roku, jest interpretacją Kazania na Górze i wzywa do gruntownej zmiany życia, jeśli chrześcijanin ma być prawdziwym uczniem Chrystusa. Listy Dietricha Bonhoeffera z więzienia nie ujawniają dręczących zmagań czy ducha buntu. Raczej, jak powiedział doktor SS, który był świadkiem jego śmierci: ,Chyba nigdy nie widziałem człowieka tak posłusznego woli Bożej.”
BS '04,91-92