Sztandar Biblijny nr 56 – 1992 – str. 76
końcu średniowiecza papiestwo miało wyraźną supremację nad państwem. Był to wiek nietolerancji religijnej, inkwizycji i krucjat.
Reformacja protestancka osłabiła kontrolę kościoła katolickiego nad państwem. Lecz unia kościoła z państwem była nadal kontynuowana przez zastąpienie kościoła katolickiego kościołem protestanckim. Trwały też nadal prześladowania religijne. Protestanci walczyli przeciwko katolickiej kontroli nad państwem w wojnie trzydziestoletniej (1618-1648). Jak na ironię ci, którzy przybyli do Ameryki, uciekając przed prześladowaniami religijnymi, tak samo gotowi byli prześladować tych, którzy nie zgadzali się z nimi. Purytanie w Nowej Anglii pod groźbą śmierci skazywali kwakrów na wygnanie. Kwakrowie z Pensylwanii domagali się prawa obowiązkowego uczęszczania do kościoła w niedzielę. W dziewięciu koloniach istniał kościół panujący.
Lecz stopniowo rozwijał się duch tolerancji. „Pionier wolności religijnej w Ameryce” Roger Williams został wypędzony z Massachusetts Bay Golony z powodu obrony wolności sumienia. Założył wtedy Rhode Island, która stała się schronieniem dla szukających wolności religijnej. W Anglii Akt o Tolerancji z 1689 roku zakończył dziesiątki lat politycznych i religijnych walk, choć państwo nadal popierało kościół anglikański. Po 1776 roku większość byłych kolonii przystąpiła do oddzielania swych kościołów od państwa. Pewna liczba grup protestanckich, szczególnie baptyści, opowiadała się za całkowitym rozdzieleniem kościoła i państwa. Także wielu, nie należących do żadnego kościoła, nie aprobowało popierania przez państwo jakiegokolwiek kościoła.
Dwaj ojcowie założyciele są wyróżniani jako rzecznicy wolności religijnej: Thomas Jefferson i James Madison. To Ci dwaj mężowie są przede wszystkim odpowiedzialni za ustanowienie wolności religijnej w Yirginii. Jefferson miał tak duże uznanie dla tego osiągnięcia, że poprosił, by na jego nagrobku napisano: „Autor Deklaracji Niepodległości Ameryki, Statutu Swobód Religijnych dla Yirginii i Ojciec Uniwersytetu w Yirginii”. Był wytrwałym obrońcą rozdziału kościoła od państwa. Ściśle mówiąc, wyrażenie „mur dzielący kościół od państwa” nie pochodzi z Konstytucji, lecz z listu Jeffersona z 1802 roku do zgromadzenia baptystów.
Najenergiczniejszym zwolennikiem wolności religijnej był prawdopodobnie James Madison. Już w wieku 25 lat w 1776 roku zgłosił poprawkę do konstytucji Yirginii przyznającą wolność religijną, która została odrzucona. Kilka lat później zawzięcie walczył o poparcie projektu ustawy Jeffersona i tym razem wolność religijna została osiągnięta. Madison był główną siłą wspierającą uchwalenie w Izbie Reprezentantów Karty Praw, która zawierała Pierwszą Poprawkę dotyczącą wolności religijnej. Wiele lat później, w 1822 roku, gdy widoczne były efekty wolności religijnej, Madison napisał:
„Kiedyś wszystkie sekty wierzyły, że ustanowienie religii przez prawo było właściwe i niezbędne; że prawdziwa religia powinna być ustanowiona z wyłączeniem wszelkiej innej; i że jedyną kwestią pozostającą do ustalenia było, która jest tą prawdziwą religią. Przykład Holandii potwierdził, że tolerowanie sekt różniących się w poglądach z sektą panującą jest rzeczą bezpieczną, a nawet pożyteczną. Przykład kolonii, obecnie Stanów, które całkowicie odrzuciły religie panujące, dowiódł że wszystkie wyznania mogą być bezpiecznie i z korzyścią postawione na płaszczyźnie równej i pełnej wolności. … Nie można zaprzeczyć, że w Yirginii religia rozwija się z większą gorliwością i bardziej przykładnym duchowieństwem niż kiedykolwiek przedtem, gdy była panującą i popieraną przez władze publiczne. Uczymy świat wielkiej prawdy, że rządy radzą sobie lepiej bez królów i książąt niż z nimi. Wartość ta zostanie podwojona inną lekcją: religia rozkwita w większej czystości bez pomocy rządu niż przy jego udziale”.
Wiele narodów nauczyło się tej lekcji i ograniczyło bezpośrednie zaangażowanie się w sprawy kościołów. Wraz z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka z 1948 roku tolerancja religijna stała się prawem międzynarodowym.
KONSTYTUCJA NIE ODWOŁUJE SIĘ DO BOGA
Konstytucja nie odwołuje się do Boga, zrywając w ten sposób z tradycją poprzednich politycznych dokumentów Ameryki. Pierwsza konstytucja Ameryki – The Mayflower Compact – rozpoczynała się od słów: „W imię Boga, Amen”. Większość statutów kolonii i konstytucji stanowych wyrażało przynależność do religii chrześcijańskiej i stawiało przed urzędnikami państwowymi obowiązek testów religijnych. Deklaracja Niepodległości odwołuje się do „Najwyższego Sędziego świata”, „Boga”, „Stwórcy”, a kończy się słowami: „z silną